15 diciembre 2010

Fotos de nuestra "comida de Navidad"



















10 diciembre 2010

"El inglés se despeña en Internet, el español sube"

Curioseando un grupo de facebook, llamado "Los filólogos somos necesarios, parece que no, pero sí.", he encontrado un foro donde se comenta este artículo.

¿Creéis que es cierto? ¿Es verdad que el inglés está perdiendo importancia en la comunicación internacional?

06 diciembre 2010

Morfología Verbal V: Contractos en -οω

Apuntes de clase del día 6 de diciembre de 2010








5.1.6. Modelo de conjugación de contractos en -οω: δηλόω → δηλῶ



INDICATIVO
SUBJUNTIVO
PRESENTE
IMPERF.
PRES.
ACT.
δηλόω>δηλῶ
δηλόεις>δηλοῖς
δηλόει>δηλοῖ
δηλόομεν>δηλοῦμεν
δηλόετε>δηλοῦτε
δηλόουσι>δηλοῦσι
ἐδήλοον>ἐδήλουν
ἐδήλοες>ἐδήλους
ἐδήλοε>ἐδήλου
ἐδηλόομεν>ἐδηλοῦμεν
ἐδηλόετε>ἐδηλοῦτε
ἐδήλοον>ἐδήλουν
δηλόω>δηλῶ
δηλόῃς>δηλοῖς
δηλόῃ>δηλοῖ
δηλόωμεν>δηλῶμεν
δηλόητε>δηλῶτε
δηλόωσι>δηλῶσι
MED.
δηλόομαι>δηλοῦμαι
δηλόει>δηλοῖ
δηλόεται>δηλοῦται
δηλοόμεθα>δηλούμεθα
δηλόεσθε>δηλοῦσθε
δηλόονται>δηοῦνται
ἐδηλοόμην>ἐδηλούμην
ἐδηλόου>ἐδηλοῦ
ἐδηλόετο>ἐδηλοῦτο
ἐδηλοόμεθα>ἐδηλούμεθα
ἐδηλόεσθε>ἐδηλοῦσθε
ἐδηλόοντο>ἐδηλοῦντο
δηλόωμαι>δηλῶμαι
δηλόῃ>δηλοῖ
δηλόηται>δηλῶται
δηλοώμεθα>δηλώμεθα
δηλόησθε>δηλῶσθε
δηλόωνται>δηλῶνται


IMPERATIVO
OPTATIVO
INFINIT.
PARTICIPIO

PRES.
ACT.

δήλοε>δήλου
δηλοέτω>δηλούτω

δηλόετε>δηλοῦτε
δηλοόντων>δηλούντων
δηλόοιμι>δηλοῖμι
δηλόοις>δηλοῖς
δηλόοι>δηλοῖ
δηλόοιμεν>δηλοῖμεν
δηλόοιτε>δηλοῖτε
δηλόοιεν>δηλοῖεν
δηλόεν>δηλοῦν
δηλόων>δηλῶν
δηλόουσα>δηλοῦσα
δηλόον>δηλοῦν
MED.

δηλόου>δηλοῦ
δηλοέσθω>δηλούσθω

δηλόεσθε>δηλοῦσθε
δηλοέσθων>δηλούσθων
δηλοοίμην>δηλοίμην
δηλόοιο>δηλοῖο
δηλόοιτο>δηλοῖτο
δηλοοίμεθα>δηλοίμεθα
δηλόοισθε>δηλοῖσθε
δηλόοιντο>δηλοῖντο
δηλόεσθαι>δηλοῦσθαι
δηλοόμενος>δηλούμενος
δηλεομένη>δηλουμένη
δηλοόμενον>δηλούμενον
Futuro: δηλώσω, Aoristo: ἐδήλωσα, Perfecto: δεδήλωκα,Pluscuamperfecto: έδεδηλώκειν

02 diciembre 2010

CD de Recursos para Clásicas

Aquí publico un archivo ZIP con los contenidos del CD que nos ha dejado Juan Martos con recursos para clásicas, como son  el Greek-English Lexicon de Lidell & Scott; los Elementos de Prosodia de Sebastián Mariner Bigorra; la morfología verbal y nominal de la traducción española de la Gramática Latina de Cambridge de R.M. Griffin; el Oxford Classical Dictionary; el Oxford Latin Dictionary; y los Paradigmas verbales de Rubio Fernández y González Rolán. Al tratarse de obras protegidas por derechos de autor, sólo podrán acceder a ella los miembros de la Comunidad Universitaria de la Universidad de Sevilla.

Para verificar su identidad, inserte aquí su correo electrónico corporativo (@dominio.us.es), al que se remitirá automáticamente un correo con la lista de descargas restringidas a miembros de la US, desde el que podrá acceder directamente al documento . El proceso de envío y respuesta puede demorarse unos minutos. Si dirección de correro no pertenece a la US, el vínculo no le será reenviado. El mensaje llegará con el asunto "Respuesta automática". Si no lo recibiese, por favor, revise su carpeta de Spam o correo no deseado. Por razones ajenas a nosotros, sólo puede realizarse una solicitud efectiva cada cuatro días.










Correo electrónico:*
Texto de la Imagen*

verification image

01 diciembre 2010

El verbo: la voz. Valores de los tiempos

Apuntes de clase del día 1 de diciembre de 2010

Algunos gramáticos consideran que en el verbo español está presente la voz. Sin embargo, no existe ningún morfema que indique la voz pasiva. De hecho, algunos gramáticos niegan que exista, sintácticamente (pues semánticamente es obvio que existe), la voz pasiva en español. Entre ellos se incluye el autor de nuestro texto, Emilio Alarcos.

Realmente, los complementos agentes no son más que complementos subordinados al atributo, como en Almendralejo es visitado por su buen vino. En este ejemplo, Almendralejo sería sujeto; es, verbo; visitadado por su buen vino, atributo.

Valores de los verbos

Valores del Imperfecto

Uno de los valores del imperfecto, a parte del usual (pasado imperfectivo), es el imperfecto de conato (v.gr.: ahora mismo salía de casa), que habla de un intento de acción en el presente.

También hay un imperfecto evocador: cuando evocamos algo del pasado. Aunque generalmente se use el indefinido (v.gr.: nací en Sudán), a veces utilizamos el imperfecto con un valor evocador (v.gr.: cuando era pequeño, mi madre me decía...)

El imperfecto de subjuntivo puede tener valor de pasado, como en el acuerdo que ayer firmara el Presidente del Gobierno establece un nuevo marco para las relaciones interncaionales. Aquí se emplea el subjuntivo con un valor indicativo. Este uso está en los límites de la norma, pues hay quienes lo justifican por el origen etimológico (el imperfecto de subjuntivo proviene del pluscuamperfecto de indicativo latino: amaveram > amara).

También tiene un valor de cortesía, como el potencial (véase más abajo): quería un helado de chocolate.

El valor de irrealidad, característico de los juegos infantiles, como en vamos a jugar así: yo era el policía y tú eras el ladrón. Este valor se halla también en algunos textos

El imperfecto epistémico designa una verdad no confirmada: Mañana Pepita ponía garbanzos en el menú del bar.


Valores del futuro

El futuro tiene un valor de acción que se va a desarrollar. Sin embarpo, en ocasiones tiene un valor de probabilidad. V.gr.: -¿Qué hora es? -Serán las diez. Así, es un presente de probabilidad.


Valores del potencial

El potencial tiene un valor de cortesía, en el que no está presente ninguna condición, sino que es una manera de suavizar el imperativo, como en querría un helado de fresa.

El condicional de modestia, como en yo le daría otro enfoque a ese artículo. Se trata de una afirmación, pero para no marcar una imposición, sino una modestia, se emplea el condicional. Ello implica que se dice algo siempre y cuando se cumpla una cláusula condicional, el que alguien no me convenza de lo contrario.

Valores del presente

Aparte del valor usual y tradicional, el presente tiene también un valor de futuro, v.gr.: esto me lo como esta noche. Si asumimos que el futuro se incluye en el modo potencial, estamos también cambiando de modo y no solo de tiempo.

Valor de pasado, propio de contextos coloquiales: Ayer me encontré a Juan, y me viene y me dice…

El presente histórico, también con valor de pasado: Cicerón es cónsul en el 63 a.C.

También hay un presente gnómico, que tiene que ver con un carácter atemporal: el inglés es una lengua barbárica; la tierra orbita en torno al sol.

30 noviembre 2010

Cumplimos 1000 visitas

Desde que, hace mes y medio, el 15 de octubre de 2010 (hay entradas más antiguas, pero ello se debe a que su fecha está "trucada" para que coincida con el día de la clase correspondiente), se puso en marcha el blog de Filología Clásica - Universidad de Sevilla, sus distintas entradas han recibido un total de 1000 visitas (aunque ya sean 1003 en el momento en el que servidor está escribiendo esto). 

Gracias. Gracias a todos por darle a alas a este recién nacido que cada día se hace un poquito más grande y un poquito más de todos. Porque estas primeras 25 entradas han recibido un respaldo enorme. Gracias a los ánimos que nos transmiten personas como Gema, nuestra compañera y trabajadora que usa esta página para ponerse al día.

Ahora, el blog, ese que descubrió Izaskun antes de tiempo -y sí, todavía el que está escribiendo esto no ha corregido alguno de los fallos de diseño por los que aún no lo había hecho público, mea culpa- ve cómo se va ampliando, paulatinamente, su nómina de autores, pasando de ser algo unipersonal a una herramienta colaborativa (y ya de paso os animo, a los que todavía no lo habéis hecho, a que os decidáis a aceptar las invitaciones para editar que se os han mandado ya). Además, el blog va tomando un carácter más cercano a todos nosotros, con la inclusión reciente de varias entradas de "Otros contenidos".

Para dar a conocer algunas curiosidades, daré a continuación un pequeño repaso a las estadísticas. Lo primero que llama la atención es la asombrosa internacionalidad del blog. Aunque, como es de esperar, alrededor del 75% de las visitas procede de España, es curioso que un 19% provengan de Estados Unidos. Otros países desde los que se nos ha visitado en estas semanas han sido: Venezuela (7 visitas); Reino Unido (4 visitas); Singapur (¿quién lo diría?, 3 visitas); Francia y Países Bajos (con 2 visitas cada uno); y Chile, Colombia y México (1 visita por cada uno).

En cuanto a los navegadores que han empleado estas visitas para visualizar esta página, el 41% de ellas han empleado Mozilla Firefox. El segundo puesto para esta clasificación de navegadores más usados es para Internet Explorer, con un 29% de las visitas. Le siguen Google Chrome, con el 18%, Safari, con el 9%; y Opera con el 1%. El sistema operativo más utilizado por nuestros visitantes ha sido Windows (84%), seguido de Macintosh (8%). El 7% restante ha empleado otros sistemas operativos.

La página web desde cuyos enlaces más se ha accedido ha este blog es http://insomnia-c.blogspot.com/ (¡gracias, Izaskun!), con 19 visitas, seguida de Tuenti, con 9.

Y en cuanto a las entradas más leídas, es sorprendente el que el número uno de los cuarenta principales sea "Funciones del Lenguaje / La lengua: un sistema de signos", correspondiente a los apuntes de clase de Lengua Española del 4 de octubre. Le sigue de cerca el "Resumen Gramático Latino". En tercer lugar, está la versión en latín de Caperucita Roja, "Caperula Rubra". En cuarto lugar, ha entrado, arrasando inmediatamente después de su publicación, la entrada con las "Fotos del Cumple de Carmen", la primera vez que hemos dado a conocer al mundo nuestras caras (probablemente les hayamos gustado tanto a los visitantes de Singapur que no podían dejar de vernos XD). Y en quinto lugar, la versión latina del "Cicerón, Sueño de Escipión". Llama la atención que Textos Griegos no haya conseguido clasificarse entre el top five, y que haya que remontarse hasta el número 6 para encontrar la asignatura, con la traducción de las "Helénicas, libro 1"

En fin, que gracias y felicidades a todos por estas primeras mil visitas que, espero, sólo sean un pequeño comienzo.

Y como se despediría alguien que nos es bastante conocido, Salvete!

Fotos del Cumple de Carmen


Fotos del día 25 de noviembre de 2010, en el que celebramos el cumpleaños de nuestra compañera Carmen Muñoz, ya mayor de edad =)







 Esta entrada contiene un marco hacia una página externa, por lo que podría tardar en cargarse.
Si tiene problemas para visualizarla, por favor, pulse aquí
Si aparece publicidad que impide ver las fotos, recarga la página o ve aquí

Bloque III: Gramática: El verbo

Apuntes de clase del día 30 de noviembre de 201

Bloque III: Gramática

El verbo

Es una categoría gramatical compuesta por un lexema a la que se le añaden varios morfemas, que tradicionalmente se llaman desinencias: tiempo, modo aspecto. V.gr.: en amábamos: am es raíz; a, vocal temática; ba, desinencia que indica el aspecto (si la acción está terminada [aspecto perfectivo] o si aún no ha terminado [imperfectivo, como en este caso] y el modo (indicativo); mos, persona y número. Sin embargo, en es, todas estas características se muestran en la misma forma
.
El tiempo indica el presente, el pasado y el futuro desde la perspectiva del hablante, aunque también anterioridad, posterioridad o simultaneidad en cuanto a la acción del discurso.
El modo indica la actitud psíquica del hablante, que puede considerar los hechos como reales (modo indicativo), que se pueden realizar si se cumplen unas condiciones (modo potencial, para algunos gramáticos este modo incluye el futuro, con lo que pasaría a llamarse potenciado), o que los hechos son ficticios o irreales (subjuntivo). El imperativo, sin embargo es peculiar, porque  no es el método exclusivo para dar órdenes (te digo que estudies, órdenes a tercera persona, óredenes en estilo indirecto, órdenes negativas ). Así, hay quienes incluyen el imperativo dentro del subjuntivo, ya que éste tiene también un valor imperativo.
El aspecto indica la concepción del proceso verbal en su inicio, en su desarrollo o en su término: voy a cantar (aspecto incoativo, comienzo de algo); canto (aspecto imperfectivo, la acción no está terminada), cantó (aspecto perfectivo, la acción está acabada)

Contenidos del examen de Lengua Española


Examen de lengua: se ralizará en un máximo de 4 horas, aunque está preparado para 3.
Consta de 5 partes:
      -Transcripción fonética y fonológica
      -Comentario sintáctico
      -Pregunta teórica sobre el libro de Quilis
      -Pregunta teórica sobre la grmática de Alarcos
      -Pregunta cortas sobre materia explicada en clase.


Cada pregunta puntúa sobre 10, posteriormente se realiza la media de las cinco (es decir, cada pregunta tiene un peso de 2 puntos [el 20%] sobre la nota del examen). La nota de asistencia y de los trabajos se guardará hasta la convocatoria de septiembre. La nota de asistencia puntúa un 10% sobre la calificación global de la asignatura, al igual que la de cada uno de los trabajos.

29 noviembre 2010

Ante las últimas reformas adoptadas por la RAE

El profesor Juan Antonio González Iglesias, de la Universidad de Salamanca, ha redactado el siguiente documento ante las nuevas reformas que la RAE plantea introducir en su nueva edición de la Ortografía académica:

Se solicita a la RAE que se mantenga el nombre al menos como una opción, tal como sucede ahora, entre "ye" e "i griega" (de modo similar a como la lengua puede llamarse castellano o español):

1. Porque mantiene los vínculos con los orígenes griegos del alfabeto latino. Al suprimirse el nombre "i griega" se suprime el implícito de "i latina" para la 1.

2. Se pierde el carácter simbólico literario y poético de una letra que fue todo un símbolo para los pitagóricos y a la que Aleiato dedicó un emblema y los poetas latinos algunos versos, por no hablar de muchos autores medievales y modernos, que la consideraron letra de prestigio, la última Marguerite Yourcenar, que cifró en la "i griega" todo su proyecto clásico para una literatura contemporánea.

3. Se pierde el vínculo con casi todas las demás lenguas de cultura occidentales, que la denominan Ypsilon o i griega.

Se solicita a la RAE que mantenga la grafía quorum, con o sin tilde. O necesita mucho razonamiento: no tiene sentido que un tecnicismo jurídico-político se escriba de manera vulgar, dado que las masas no lo usan. Se separa a los usuarios cultos de nuestro idioma del resto de la comunidad culta del planeta.

Más peligrosa parece la consideración que la RAE pretende hacer del latín como lengua completamente extranjera, es decir, absolutamente ajena al español. Es asunto para debatir con calma, porque es sintomático de nuestro momento pero también preocupante porque respalda las peores tendencias de la cultura y la política actuales. Por otra parte, podría ser un buen punto de partida para recuperar la imagen y la enseñanza de la lengua latina.

XIII Congreso Español de Estudios Clásicos

En verano de 2011, como viene haciendo durante décadas cada cuatro años la Sociedad Española de Estudios Clásicos, se celebrará en Logroño, del 18 al 22 de julio, el XII Congreso Español de Estudios Clásicos. Este congreso constituye una oportunidad única para escuchar a figuras como Rodríguez Adrados, adentrarse en el mundo de las clásicas e incluso conseguir una publicación en sus actas.

La cuota de inscripción para estudiantes, si se realiza antes del 31 de dicembre de 2010, es de 37,5 €. Eso sí, previamente, se debe ser socio de la SEEC, lo que conlleva una cuota de 24,01€ al año para quienes acrediten su condición de estudiante, con las ventajas de recibir en el domicilio la revista Estudios Clásicos y sus anejos, obtener descuentos en los viajes organizados por la SEEC y asistir a actividades como este congreso. Es posible hacerse socio por internet cumplimentando este formulario y enviándolo por e-mail a estudiosclasicos@estudiosclasicos.org. Para más información visita http://www.estudiosclasicos.org

La SEEC, fundada en 1954, cuenta con veintitrés secciones en España y tiene aproximadamente 3.700 socios. Es miembro de la Federación Internacional de Asociaciones de Estudios Clásicos y de Euroclassica. Sus principales objetivos son

-Promover el conocimiento del mundo clásico como clave para comprender nuestras raíces culturales.
-Trabajar para promover la consolidación de las materias académicas relativas a las lenguas y cultura clásicas en nuestro sistema educativo.
-Apoyar a los profesores en la tarea de la educación, ofreciéndoles un órgano de representación, así como actualización científica y didáctica. Los actuales medios de difusión de la SEEC, que son la revista Estudios Clásicos, el periódico Iris y la página web, contribuyen decididamente a esta labor.
-Organizar encuentros y congresos en los que los socios colaboren de forma y den a conocer sus aportaciones en las enseñanza e investigación del mundo clásico.

Cada cuatro años, la SEEC organiza un congreso en el que los socios tienen la oportunidad de participar activamente con sus aportaciones científicas y didácticas. En el congreso, además, participan destacados profesores españoles y de otros países. Los congresos de la SEEC son desde hace tiempo un importante punto de referencia para poder apreciar la vitalidad de los estudios clásicos en el ámbito hispano. Sirven, a la vez que de puesta al día sobre los diferentes aspectos científicos y educativos sobre las humanidades clásicas, de llamada de atención social y de sensibilización de las autoridades educativas acerca del interés y vitalidad de nuestros estudios. La publicaciíon de las actas, supervisadas por un Comité Científico, hace posible que los resutados de nuestros congresos trasciendan el mero ámbito temporal de su celebración. Las actas de los congresos de la SEEC son una referencia bibliográfica ineludible, y raro es el estudioso que no ha recurrido a la consulta de alguno de sus tomos.

Morfología verbal IV: Contractos en -εω

Apuntes de clase del día 29 denoviwmbre de 2010








5.1.6. Modelo de conjugación de contractos en -εω: ποιέω/ποιῶ



INDICATIVO
SUBJUNTIVO
PRESENTE
IMPERF.
PRES.
ACT.
ποιέω>ποιῶ
ποιέεις>ποιεῖς
ποιέει> ποιεῖ
ποιέομεν> ποιοῦμεν
ποιέετε>ποιεῖτε
ποιέουσι>ποιοῦσι
ἐποίεον>ἐποίουν
ἐποίεες>ἐποίεις
ἐποίεε>ἐποίει
ἐποιέομεν>ἐποιοῦμεν
ἐποιέετε>ἐποιεῖτε
ἐποίεον>ἐποίουν
ποιέω>ποιῶ
ποιέῃς>ποιῇς
ποιέῃ>ποιῇ
ποιέωμεν>ποιῶμεν
ποιέητε>ποιῆτε
ποιέωσι>ποιῶσι
MED.
ποιέομαι>ποιοῦμαι
ποιέει>ποιεῖ
ποιέεται>ποιεῖται
ποιεόμεθα>ποιούμεθα
ποιέεσθε>ποιεῖσθε
ποιέονται>ποιοῦνται
ἐποιεόμην>ἐποιούμην
ἐποιέου>ἐποιοῦ
ἐπιέετο>ἐποιεῖτο
ἐποιεόμεθα>ἐποιούμεθα
ἐποιέεσθε>ἐποιεῖσθε
ἐποιέοντο>ἐποιοῦντο
ποιέωμαι>ποιῶμαι
ποιέῃ>ποιῇ
ποιέηται>ποιῆται
ποιεώμεθα>ποιώμεθα
ποιέησθε>ποιῆσθε
ποιέωνται>ποιῶνται





IMPERATIVO
OPTATIVO
INFINIT.
PARTICIPIO

PRES.
ACT.

ποίεε>ποίει
ποιεέτω>ποιείτω

ποιέετε>ποιεῖτε
ποιεόντων>ποιούντων
ποιέοιμι>ποιοῖμι
ποιέοις>ποιοῖς
ποιέοι>ποιοῖ
ποιέοιμεν>ποιοῖμεν
ποιέοιτε>ποιοῖτε
ποιέοιεν>ποιοῖεν
ποιέεν>ποιεῖν
ποιέων>ποιῶν
ποιέουσα>ποιοῦσα
ποιέον>ποιοῦν
MED.

ποιέου>ποιοῦ
ποιεέσθω>ποιείσθω

ποιέεσθε>ποιεῖσθε
ποιεέσθων>ποιείσθων
ποιεοίμην>ποιοίμην
ποιέοιο>ποιοῖο
ποιέοιτο>ποιοῖτο
ποιεοίμεθα>ποιοίμεθα
ποιέοισθε>ποιοῖσθε
ποιέοιντο>ποιοῖντο
δηλόεσθαι>δηλοῦσθαι
ποιεόμενος>ποιούμενος
ποιεομένη>ποιουμένη
ποιεόμενον>ποιούμενον

Futuro: ποιήσω, aoristo: ἐποίησα, perfecto: πεποίηκα, pluscuamperfecto: ἐπεποιήκειν

28 noviembre 2010

Fuente Fonética Española para el AFI

Hoy por hoy, las nuevas tecnologías van invadiendo, cada vez más, todos los ámbitos de nuestra vida. El conocimiento es uno, sin lugar a dudas de los más afectados. Por ello, cada vez más, se hacen necesarias herramientas que permitan la interrelación entre la informática y el saber. La presente pretende ser una pequeña contribución en este campo.

La necesidad de crear esta fuente viene dada por la inexistencia de un sistema sencillo a la hora de poder hacer transcripciones fonéticas y fonológicas con ordenador, ya que muchos de los caracteres necesarios para ello no existen ni tan siquiera en la gama Unicode.

Así pues, el objetivo de la FFEAFI es ser un instrumento simple y eficaz al servicio de la filología hispánica, con el objetivo de que realizar transcripciones fonéticas y fonológicas con los símbolos del Alfabeto Fonético Internacional no sea, nunca más, una tediosa aporía.

 Esta entrada contiene un marco hacia una página externa, por lo que podría tardar en cargarse.
Si tiene problemas para visualizarla, por favor, pulse aquí

26 noviembre 2010

Cicerón, "Sueño de Escipión"

Aquí os dejo el texto original en latín del pasaje de De Re Publica de Cicerón con el que estamos trabajando en Textos Latinos

Para la versión en .pdf (triple interlineado) pulsa aquí


1 (6.9) Cum in Africam venissem M. Manilio consuli ad quartam legionem tribunus, ut scitis, militum, nihil mihi fuit potius quam ut Masinissam convenirem regem, familiae nostrae iustis de causis amicissimum. Ad quem ut veni, complexus me senex conlacrimavit aliquantoque post suspexit ad caelum et ‘Grates’ inquit ‘tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, quod, ante quam ex hac vita migro, conspicio in meo regno et his tectis P. Cornelium Scipionem, cuius ego nomine ipso recreor; itaque numquam ex animo meo discedit illius optimi atque invictissimi viri memoria’. Deinde ego illum de suo regno, me de nostra re publica percontatus est, multisque verbis ultro citroque habitis ille nobis consumptus est dies.
2 (6.10) Post autem apparatu regio accepti sermonem in multam noctem produximus, cum senex nihil nisi de Africano loqueretur omniaque eius non facta solum, sed etiam dicta meminisset. Deinde, ut cubitum discessimus, me et de via fessum, et qui ad multam noctem vigilassem, artior quam solebat somnus complexus est. Hic mihi (credo equidem ex hoc quod eramus locuti; fit enim fere, ut cogitationes sermonesque nostri pariant aliquid in somno tale quale de Homero scribit Ennius, de quo videlicet saepissime vigilans solebat cogitare et loqui) Africanus se ostendit ea forma, quae mihi ex imagine eius quam ex ipso erat notior; quem ubi agnovi, equidem cohorrui, sed ille ‘Ades’inquit‘animo et omitte timorem, Scipio, et, quae dicam, trade memoriae.’

3 (6.11) ‘Videsne illam urbem, quae parere populo Romano coacta per me renovat pristina bella nec potest quiescere?’ (ostendebat autem Karthaginem de excelso et pleno stellarum illustri et claro quodam loco) ‘ad quam tu oppugnandam nunc venis paene miles. Hanc hoc biennio consul evertes, eritque cognomen id tibi per te partum, quod habes adhuc a nobis hereditarium. Cum autem Karthaginem deleveris, triumphum egeris censorque fueris et obieris legatus Aegyptum, Syriam, Asiam, Graeciam, deligere iterum consul absens bellumque maximum conficies, Numantiam exscindes. Sed cum eris curru in Capitolium invectus, offendes rem publicam consiliis perturbatam nepotis mei.’

4 (6.12) ‘Hic tu, Africane, ostendas oportebit patriae lumen animi, ingenii consiliique tui. Sed eius temporis ancipitem video quasi fatorum viam. Nam cum aetas tua septenos octiens solis anfractus reditusque converterit, duoque ii numeri, quorum uterque plenus alter altera de causa habetur, circuitu naturali summam tibi fatalem confecerint, in te unum atque in tuum nomen se tota convertet civitas, te senatus, te omnes boni, te socii, te Latini intuebuntur, tu eris unus, in quo nitatur civitatis salus, ac, ne multa, dictator rem publicam constituas oportet, si impias propinquorum manus effugeris. ’Hic cum exclamasset Laelius ingemuissentque vehementius ceteri, leniter arridens Scipio ‘St! quaeso’ inquit, ‘ne me e somno excitetis, et parumper audite cetera.’

5 (6.13) ‘Sed quo sis, Africane, alacrior ad tutandam rem publicam, sic habeto: omnibus, qui patriam conservaverint, adiuverint, auxerint, certum esse in caelo definitum locum, ubi beati aevo sempiterno fruantur; nihil est enim illi principi deo, qui omnem mundum regit, quod quidem in terris fiat, acceptius quam concilia coetusque hominum iure sociati, quae civitates appellantur; harum rectores et conservatores hinc profecti huc revertuntur.’

6 (6.14) Hic ego, etsi eram perterritus non tam mortis metu quam insidiarum a meis, quaesivi tamen viveretne ipse et Paulus pater et alii, quos nos exstinctos arbitraremur.‘Immo vero’inquit‘hi vivunt, qui e corporum vinculis tamquam e carcere evolaverunt, vestra vero quae dicitur vita mors est. Quin tu aspicis ad te venientem Paulum patrem?’Quem ut vidi, equidem vim lacrimarum profudi, ille autem me complexus atque osculans flere prohibebat.

7 (6.15) Atque ego ut primum fletu represso loqui posse coepi, ‘Quaeso’ inquam, ‘pater sanctissime atque optime, quoniam haec est vita, ut Africanum audio dicere, quid moror in terris? quin huc ad vos venire propero?’ ‘Non est ita’ inquit ille.‘Nisi enim deus is, cuius hoc templum est omne, quod conspicis, istis te corporis custodiis liberaverit, huc tibi aditus patere non potest. Homines enim sunt hac lege generati, qui tuerentur illum globum, quem in hoc templo medium vides, quae terra dicitur, iisque animus datus est ex illis sempiternis ignibus, quae sidera et stellas vocatis, quae globosae et rotundae, divinis animatae mentibus, circulos suos orbesque conficiunt celeritate mirabili. Quare et tibi, Publi, et piis omnibus retinendus animus est in custodia corporis nec iniussu eius, a quo ille est vobis datus, ex hominum vita migrandum est, ne munus humanum adsignatum a deo defugisse videamini.

8 (6.16) Sed sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, qui te genui, iustitiam cole et pietatem, quae cum magna in parentibus et propinquis, tum in patria maxima est. Ea vita via est in caelum et in hunc coetum eorum, qui iam vixerunt et corpore laxati illum incolunt locum, quem vides’ (erat autem is splendidissimo candore inter flammas circus elucens), ‘quem vos, ut a Graiis accepistis, orbem lacteum nuncupatis.’ Ex quo omnia mihi contemplanti praeclara cetera et mirabilia videbantur. Erant autem eae stellae, quas numquam ex hoc loco vidimus, et eae magnitudines omnium, quas esse numquam suspicati sumus, ex quibus erat ea minima, quae, ultima a caelo, citima a terris, luce lucebat aliena. Stellarum autem globi terrae magnitudinem facile vincebant. Iam ipsa terra ita mihi parva visa est, ut me imperii nostri, quo quasi punctum eius attingimus, paeniteret.
9 (6.17) Quam cum magis intuerer ‘Quaeso’ inquit Africanus, ‘quousque humi defixa tua mens erit? Nonne aspicis, quae in templa veneris? Novem tibi orbibus vel potius globis conexa sunt omnia, quorum unus est caelestis, extumus, qui reliquos omnes complectitur, summus ipse deus arcens et continens ceteros; in quo sunt infixi illi, qui volvuntur, stellarum cursus sempiterni; cui subiecti sunt septem, qui versantur retro contrario motu atque caelum; ex quibus unum globum possidet illa, quam in terris Saturniam nominant. Deinde est hominum generi prosperus et salutaris ille fulgor, qui dicitur Iovis; tum rutilus horribilisque terris, quem Martium dicitis; deinde subter mediam fere regionem sol obtinet, dux et princeps et moderator luminum reliquorum, mens mundi et temperatio, tanta magnitudine, ut cuncta sua luce lustret et compleat. Hunc ut comites consequuntur Veneris alter, alter Mercurii cursus, in infimoque orbe luna radiis solis accensa convertitur. Infra autem iam nihil est nisi mortale et caducum praeter animos munere deorum hominum generi datos, supra lunam sunt aeterna omnia. Nam ea, quae est media et nona, tellus, neque movetur et infima est, et in eam feruntur omnia nutu suo pondera.’


10 (6.18) Quae cum intuerer stupens, ut me recepi ‘Quid? hic ’inquam‘ quis est, qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus?’ ‘Hic est’ inquit ‘ille, qui intervallis disiunctus imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis impulsu et motu ipsorum orbium efficitur et acuta cum gravibus temperans varios aequabiliter concentus efficit; nec enim silentio tanti motus incitari possunt, et natura fert ut extrema ex altera parte graviter, ex altera autem acute sonent. Quam ob causam summus ille caeli stellifer cursus, cuius conversio est concitatior, acuto et excitato movetur sono, gravissimo autem hic lunaris atque infimus; nam terra nona inmobilis manens una sede semper haeret complexa medium mundi locum. Illi autem octo cursus, in quibus eadem vis est duorum, septem efficiunt distinctos intervallis sonos, qui numerus rerum omnium fere nodus est; quod docti homines nervis imitati atque cantibus aperuerunt sibi reditum in hunc locum, sicut alii, qui praestantibus ingeniis in vita humana divina studia coluerunt.

11 (6.19) Hoc sonitu oppletae aures hominum obsurduerunt; nec est ullus hebetior sensus in vobis, sicut, ubi Nilus ad illa, quae Catadupa nominantur, praecipitat ex altissimis montibus, ea gens, quae illum locum adcolit, propter magnitudinem sonitus sensu audiendi caret. Hic vero tantus est totius mundi incitatissima conversione sonitus, ut eum aures hominum capere non possint, sicut intueri solem adversum nequitis, eiusque radiis acies vestra sensusque vincitur.’ 

12 (6.20) Haec ego admirans referebam tamen oculos ad terram identidem. Tum Africanus: ‘Sentio’ inquit ‘te sedem etiam nunc hominum ac domum contemplari; quae si tibi parva, ut est, ita videtur, haec caelestia semper spectato, illa humana contemnito. Tu enim quam celebritatem sermonis hominum aut quam expetendam consequi gloriam potes? Vides habitari in terra raris et angustis in locis et in ipsis quasi maculis, ubi habitatur, vastas solitudines interiectas, eosque, qui incolunt terram, non modo interruptos ita esse, ut nihil inter ipsos ab aliis ad alios manare possit, sed partim obliquos, partim transversos, partim etiam adversos stare vobis; a quibus exspectare gloriam certe nullam potestis.

13 (6.21) Cernis autem eandem terram quasi quibusdam redimitam et circumdatam cingulis, e quibus duos maxime inter se diversos et caeli verticibus ipsis ex utraque parte subnixos obriguisse pruina vides, medium autem illum et maximum solis ardore torreri. Duo sunt habitabiles, quorum australis ille, in quo qui insistunt, adversa vobis urgent vestigia, nihil ad vestrum genus; hic autem alter subiectus aquiloni, quem incolitis, cerne quam tenui vos parte contingat. Omnis enim terra, quae colitur a vobis, angustata verticibus, lateribus latior, parva quaedam insula est circumfusa illo mari, quod Atlanticum, quod magnum, quem Oceanum appellatis in terris, qui tamen tanto nomine quam sit parvus vides.

14 (6.22) Ex his ipsis cultis notisque terris num aut tuum aut cuiusquam nostrum nomen vel Caucasum hunc, quem cernis, transcendere potuit vel illum Gangen tranatare? Quis in reliquis orientis aut obeuntis solis ultimis aut aquilonis austrive partibus tuum nomen audiet? Quibus amputatis cernis profecto quantis in angustiis vestra se gloria dilatari velit. Ipsi autem, qui de nobis loquuntur, quam loquentur diu?

15 (6.23) Quin etiam si cupiat proles illa futurorum hominum deinceps laudes unius cuiusque nostrum a patribus acceptas posteris prodere, tamen propter eluviones exustionesque terrarum, quas accidere tempore certo necesse est, non modo non aeternam, sed ne diuturnam quidem gloriam adsequi possumus. Quid autem interest ab iis, qui postea nascentur, sermonem fore de te -- cum ab iis nullus fuerit, qui ante nati sunt,
 
16 (6.24) qui nec pauciores et certe meliores fuerunt viri -- praesertim cum, apud eos ipsos, a quibus audiri nomen nostrum potest, nemo unius anni memoriam consequi possit? Homines enim populariter annum tantum modo solis, id est unius astri, reditu metiuntur; cum autem ad idem, unde semel profecta sunt, cuncta astra redierint eandemque totius caeli discriptionem longis intervallis rettulerint, tum ille vere vertens annus appellari potest; in quo vix dicere audeo quam multa hominum saecula teneantur. Namque ut olim deficere sol hominibus exstinguique visus est, cum Romuli animus haec ipsa in templa penetravit, quandoque ab eadem parte sol eodemque tempore iterum defecerit, tum signis omnibus ad principium stellisque revocatis expletum annum habeto; cuius quidem anni nondum vicesimam partem scito esse conversam.


17 (6.25) Quocirca si reditum in hunc locum desperaveris, in quo omnia sunt magnis et praestantibus viris, quanti tandem est ista hominum gloria, quae pertinere vix ad unius anni partem exiguam potest? Igitur alte spectare si voles atque hanc sedem et aeternam domum contueri, neque te sermonibus vulgi dedideris nec in praemiis humanis spem posueris rerum tuarum; suis te oportet inlecebris ipsa virtus trahat ad verum decus; quid de te alii loquantur, ipsi videant, sed loquentur tamen. Sermo autem omnis ille et angustiis cingitur iis regionum, quas vides, nec umquam de ullo perennis fuit et obruitur hominum interitu et oblivione posteritatis exstinguitur.'

18 (6.26) Quae cum dixisset, ‘Ego vero’ inquam, ‘Africane, siquidem bene meritis de patria quasi limes ad caeli aditum patet, quamquam a pueritia vestigiis ingressus patris et tuis decori vestro non defui, nunc tamen tanto praemio exposito enitar multo vigilantius.’ Et ille ‘Tu vero enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc; nec enim tu is es, quem forma ista declarat, sed mens cuiusque is est quisque, non ea figura, quae digito demonstrari potest. Deum te igitur scito esse, siquidem est deus, qui viget, qui sentit, qui meminit, qui providet, qui tam regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est, quam hunc mundum ille princeps deus; et ut mundum ex quadam parte mortalem ipse deus aeternus, sic fragile corpus animus sempiternus movet.

19 (6.27) Nam quod semper movetur, aeternum est; quod autem motum adfert alicui, quodque ipsum agitatur aliunde, quando finem habet motus, vivendi finem habeat necesse est. Solum igitur, quod sese movet, quia numquam deseritur a se, numquam ne moveri quidem desinit; quin etiam ceteris, quae moventur, hic fons, hoc principium est movendi. Principii autem nulla est origo; nam ex principio oriuntur omnia, ipsum autem nulla ex re alia nasci potest; nec enim esset id principium, quod gigneretur aliunde; quodsi numquam oritur, ne occidit quidem umquam. Nam principium exstinctum nec ipsum ab alio renascetur nec ex se aliud creabit, siquidem necesse est a principio oriri omnia. Ita fit, ut motus principium ex eo sit, quod ipsum a se movetur; id autem nec nasci potest nec mori; vel concidat omne caelum omnisque natura et consistat necesse est nec vim ullam nanciscatur, qua a primo impulsa moveatur.

20 (6.28) Cum pateat igitur aeternum id esse, quod a se ipso moveatur, quis est, qui hanc naturam animis esse tributam neget? Inanimum est enim omne, quod pulsu agitatur externo; quod autem est animal, id motu cietur interiore et suo; nam haec est propria natura animi atque vis; quae si est una ex omnibus, quae sese moveat, neque nata certe est et aeterna est.

21 (6.29) Hanc tu exerce optimis in rebus! Sunt autem optimae curae de salute patriae, quibus agitatus et exercitatus animus velocius in hanc sedem et domum suam pervolabit; idque ocius faciet, si iam tum, cum erit inclusus in corpore, eminebit foras et ea, quae extra erunt, contemplans quam maxime se a corpore abstrahet. Namque eorum animi, qui se corporis voluptatibus dediderunt earumque se quasi ministros praebuerunt impulsuque libidinum voluptatibus oboedientium deorum et hominum iura violaverunt, corporibus elapsi circum terram ipsam volutantur nec hunc in locum nisi multis exagitati saeculis revertuntur.’
Ille discessit; ego somno solutus sum.